काठमाडौं- चालु आर्थिक वर्षको फागुन महिनामा उर्जा क्षेत्रका ७ वटा उद्योग तथा उत्पादनमुलक संस्थाहरु उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयअन्तर्गतको उद्योग विभागमा दर्ता भएका छन् । चालु आर्थिक वर्षको दोस्रो त्रैमासिकसम्म उद्योग विभागमा दर्ता हुने उर्जाक्षेत्रका यस्ता उद्योगहरु ९ वटा रहेका थिए । 

चालु आर्थिक वर्षमा यो वर्षको सात महिनामा जम्मा १६ वटा उद्योगहरु दर्ता भएका हुन् । यस आर्थिक वर्षमा उर्जामुलक उत्पादन क्षेत्रका संस्थाहरुको ८ करोड ६९ लाख ८२ हजार बराबरको कुल पूँजी रहेको उद्योग विभागको तथ्यांक छ । दर्ता भएका कुल उद्योगमध्ये १ उद्योग भने विदेशी लगानीमा दर्ता भएको हो । विदेशी लगानीमा दर्ता भएको उद्योगको कुल पूँजी २ करोड ५५ लाख रहेको छ । चालु आर्थिक वर्षमा उर्जामुलक क्षेत्रका उद्योगहरुमा ५ सय २० जनाले रोजगारी प्राप्त गरेका छन् ।  

हरित ग्यास उत्सर्जन (सौर्य उर्जा), कोइला, जलविद्युतलगायत उर्जाका स्रोतहरु हुन् । नेपालमा हाल यस्तो उर्जा उत्पादन गर्ने एक हजार ६ सय ७ वटा उद्योगहरु रहेको उद्योग विभागका सुचना अधिकारी अर्जुन सेन ओलीले जानकारी दिए । उर्जा क्षेत्रमा दर्ता हुने उद्योगको संख्या भने पछिल्लो समय घट्दो क्रममा देखिएका छन् । अघिल्लो आर्थिक वर्षको तुलनामा यो वर्षको उद्योग दर्ता हुने क्रम पनि कमी आएको ओलीले बताए । 

२०८१/०८२ मा १३० वटा उर्जामूलक उद्योगहरु दर्ता भएका थिए । ती उद्योगहरुको कुल पूँजी १० करोड ४९ लाख रहेको थियो । जसमा स्थिर पूँजी ८ करोड ३९ लाख रहेको थियो भने चालु पूँजी २ करोड १० लाख रहेको थियो । ४ सय ३४ वटा ठूला, साना तथा मझौला उद्योग दर्ता हुँदा उर्जामुलक क्षेत्रका १ सय ३० वटा उद्योग दर्ता भएका हुन् । 

आर्थिक वर्ष २०६९/०७० मा उर्जामुलक क्षेत्रका यस्ता उद्योगहरु १ हजार २ सय ७२ वटा थिए । पछिल्लो १२ वर्षको अवधिमा दर्ता भएर ३३५ वटा उद्योग उर्जामुलक क्षेत्रमा थपिएका छन् । आर्थिक वर्ष २०६९/०७० देखि चालु आर्थिक वर्षको सात महिनाको अवधिमा जम्मा ३ सय ३५ वटा उद्योग दर्ता भएका हुन् । यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७०/०७१ मा १३ वटा, २०७१/०७२ मा १४ वटा, २०७२/०७३ मा ८० वटा र २०७३/०७४ मा ३३ वटा उर्जामुलक क्षेत्रमा विभिन्न प्रकारका उद्योगहरु दर्ता भएका थिए । 

त्यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७४/०७५ मा १७ वटा, २०७५/०७६ मा १७ वटा उद्योगहरु दर्ता भएका थिए । आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा भने एउटा मात्र यस्तो उद्योग दर्ता भएको थियो कोभिड १९ को प्रभावले गर्दा यतिबेला उद्योग दर्ताको दर घटेको उद्योग विभागका सुचना अधिकारी अर्जुन सेन ओलीको भनाई छ । आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा पनि कोभिड १९ कै कारणले ७ वटा मात्र यस्ता उद्योग दर्ता भए । त्यसैगरी आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ मा पनि ६ वटा मात्र उद्योग दर्ता भएका हुन् । आर्थिक वर्ष २०८०/०८१ मा भने यो संख्या केही बढेर १३० वटा उद्योग दर्ता भएका हुन् ।

उद्योग विभागले एकल विन्दु सेवा केन्द्रबाट उद्योग दर्ता, अनुमति, इजाजत, स्थापना, नवीकरणलगायत, विदेशी लगानीको स्वीकृति र विदेश फिर्ता लैजाने कार्यका लागि सहमति प्रदान गर्ने, कर तथा राजस्व छुटलगायत अन्य प्रोत्साहन उपलब्ध गराउने काम गर्दै आएको छ । साथै, विदेशी लगानीमा उद्योग दर्ताका लागि श्रम स्वीकृति तथा भिसा उपलब्ध गराउने, स्थायी लेखा नम्बर प्रदान गर्ने, निकासी अनुदान उपलब्ध गराउने जस्ता विभिन्न सेवाहरु एकै ठाँउबाट उपलब्ध हुने गरेको छ ।

सरकारको उर्जा नीति तथा नियमहरू परिवर्तन हुँदा उर्जामूलक क्षेत्रका उद्योग दर्ता घटेको देखिन्छ । त्यस्तै, विदेशी लगानी ल्याउनका लागि पनि लगानी सुरक्षाको स्थिति पनि सिर्जना हुन सकेको छैन । उर्जा परियोजनाहरुको उत्पादन लागत उच्च हुनु र बजार मूल्य अस्थिर हुनुले पनि  उर्जा क्षेत्रमा लगानीकर्ताहरु उत्साहित भएर लगानी गर्न सकेका छैनन् । 

नेपालमा बाढी, पहिरो, भूकम्पजस्ता प्राकृतिक तथा भौगोलिक चुनौतीहरुको प्रभाव पनि ज्यादै रहेको छ । यस्तो कारणहरुले गर्दा उर्जामूलक उद्योगको दर्ता घटेको छ। यसको समाधान गरी उर्जा क्षेत्रमा लगानीको वातावरण सिर्जना गर्नका लागि सरकार र निजी क्षेत्रका लगानीकर्ताबीच सहकार्य आवश्यक हुन्छ ।